Υπάρχουν στην Ελλάδα κάποια ζητήματα που έχουν την αρετή να ενώσουν τους πάντες. Για παράδειγμα: η μιζέρια στη δημόσια διοίκηση, η εθνική κατάρα των έργων που «τελειώνουν του χρόνου» (πάντα), η αθάνατη φραπεδιά και το δικαίωμα του Έλληνα οδηγού να κορνάρει ακόμα και σε κηδεία. Υπάρχουν όμως και εκείνα τα θέματα που λειτουργούν σαν πολιτικός ανιχνευτής: εκεί που λες μια κουβέντα, κι αμέσως αποκαλύπτεται η κομματική ταυτότητα του συνομιλητή σου. Το νέο «litmus test» στην Ελλάδα λέγεται Ισραήλ–Παλαιστίνη.
Ξαφνικά, οι μεν και οι δε, από το Κολωνάκι μέχρι τα Εξάρχεια, έχουν μετατραπεί σε μικρούς Χένρι Κίσινγκερ. Ο καθένας με το know-how του, που αποκτήθηκε είτε στο τρίλεπτο scroll ενός άρθρου στο Facebook είτε στο TikTok βίντεο κάποιου 20χρονου «αναλυτή» με καρό πουκάμισο. Και η συζήτηση έχει πια όλα τα χαρακτηριστικά του ελληνικού εμφυλίου τραπεζιού: πάθος, άγνοια, ύβρεις, και στο τέλος –αν δεν σπάσουν πιάτα– τουλάχιστον χαλάει η φιλία στο Messenger.
Αριστερά: Η Επανάσταση από τον Καναπέ
Η Αριστερά στην Ελλάδα βλέπει στην Παλαιστίνη το τελευταίο της κάστρο ρομαντισμού. Εκεί που απέτυχε το όραμα του σοσιαλισμού, εκεί που το ΚΚΕ ακόμα περιμένει τον διεθνή ιμπεριαλισμό να καταρρεύσει, εκεί που ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε τα μισά του μέλη μαζί με τα μισά του πιστεύω, μένει η Παλαιστίνη.
Η παλιά αφίσα με τον Τσε Γκεβάρα έχει ξεθωριάσει; Κανένα πρόβλημα, τώρα αντικαθίσταται με τον παλαιστινιακό φερετζέ. Είναι εύκολο: βάζεις ένα φίλτρο «Free Palestine» στο Instagram, κάνεις μια ανάρτηση με τη φωτογραφία ενός παιδιού που κλαίει στα ερείπια, και έχεις εξασφαλίσει τα εύσημα του επαναστάτη. Όχι ότι θα κάνεις και κάτι παραπάνω: η Αριστερά στην Ελλάδα έχει σπουδάσει στο πανεπιστήμιο του «καναπεδομαχητή». Ένα tweet, μια υπογραφή σε καμπάνια change.org, και μετά πίσω στο κρασί και τα τσιπουράκια.
Μην παρεξηγηθώ: η αλληλεγγύη είναι θεμιτή. Αλλά στην ελληνική Αριστερά έχει την υφή ψευδαίσθησης. Γιατί δεν είναι αλληλεγγύη· είναι το νέο διαβατήριο για να δηλώσεις ότι «παραμένεις αριστερός». Δεν έχεις πια εργάτες να υπερασπιστείς, δεν έχεις φοιτητές με τσεκούρια, δεν έχεις καν φθηνά νοίκια για να παλέψεις. Τι σου μένει; Η Παλαιστίνη. Το τελευταίο εξωτικό σύμβολο επανάστασης.
Δεξιά: Η Σταυροφορία με Wi-Fi
Από την άλλη πλευρά, η Δεξιά στην Ελλάδα έχει βρει στον Μπενιαμίν Νετανιάχου τον νέο της ήρωα. Ο Χριστός είχε ήδη παλιώσει σαν πολιτικό brand (πολύ αγάπη, λίγη τάξη και ασφάλεια). Ο Νετανιάχου, όμως, είναι το ιδανικό poster boy: στρατός, αυστηρότητα, «μηδενική ανοχή».
Ο Έλληνας δεξιός βλέπει το Ισραήλ σαν τη χώρα-πρότυπο που «τους πατάει όλους κάτω». Σαν να λέει: «Έτσι πρέπει και μεις με τους Τούρκους». Το Ισραήλ γίνεται το νέο role model, η Ιερουσαλήμ το νέο Μαξίμου, και οι βόμβες στη Γάζα το «αντιτρομοκρατικό σχέδιο που μας αξίζει».
Βέβαια, υπάρχει και το χριστιανικό στοιχείο. Η Δεξιά λατρεύει να παίζει το χαρτί του «εκλεκτού λαού» – μόνο που δεν ξέρει αν μιλάει για τους Ισραηλινούς ή για τους Έλληνες. Δεν έχει σημασία· η σημαία κυματίζει, ο πατριωτισμός ανάβει, κι όλα γίνονται ένα στο μεγάλο καζάνι της εθνικοφροσύνης. Σαν να βλέπεις μια νέα σταυροφορία, αλλά με Wi-Fi και hashtag #StandWithIsrael.
Και φυσικά, εκεί που η κατάσταση παίρνει μπαρόκ διαστάσεις είναι στα ελληνικά ΜΜΕ. Τη μια μέρα βλέπεις δραματική σύνδεση από τη Γάζα, τη στιγμή που ένα παιδί σκάβει με τα χέρια του στα χαλάσματα. Την επόμενη μέρα, οι ίδιοι δημοσιογράφοι κάνουν ανάλυση με φόντο το Τελ Αβίβ και μιλάνε για «το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα».
Η τηλεόραση στην Ελλάδα έχει μια μοναδική ικανότητα: να προσαρμόζεται πάντα στο κοινό της. Το πρωί θα παίξει συγκλονιστικό βίντεο για να κλάψουν οι νοικοκυρές, το μεσημέρι θα δείξει ψυχρές εικόνες στρατιωτικών επιχειρήσεων για να ικανοποιηθούν οι «νομοταγείς», και το βράδυ, στα πάνελ, θα βάλει να τσακώνονται ένας αριστερός με έναν δεξιό, για να μη βαρεθεί το κοινό.
Δεν υπάρχει αλήθεια, υπάρχει μόνο πρόγραμμα. Κι αν αύριο το trend είναι «Free Gaza», θα το παίξουμε. Αν είναι «Israel Strong», θα το παίξουμε κι αυτό. Σαν reality με διαφορετικά επεισόδια κάθε μέρα.
Η πραγματικότητα είναι πως το θέμα Ισραήλ–Παλαιστίνης στην Ελλάδα δεν μας καίει πραγματικά. Μας βολεύει να τσακωνόμαστε γι’ αυτό, γιατί μας δίνει έτοιμες ταμπέλες. Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για τα πραγματικά μας προβλήματα – ακρίβεια, φτώχεια, ανεργία, έλλειψη παιδείας. Είναι πολύ πιο εύκολο να πεις «είμαι με την Παλαιστίνη» ή «είμαι με το Ισραήλ» παρά να πεις «είμαι κατά του 24% ΦΠΑ».
Στην ουσία, χρησιμοποιούμε το θέμα σαν καθρέφτη. Οι αριστεροί βλέπουν στην Παλαιστίνη την εικόνα του παλιού εαυτού τους: επανάσταση, καταπίεση, εξέγερση. Οι δεξιοί βλέπουν στο Ισραήλ το όνειρό τους: στρατός, πειθαρχία, δύναμη. Και οι δύο όμως, απλώς προβάλλουν τις φαντασιώσεις τους.
Η Ελλάδα δεν έχει καμία πραγματική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Δεν είμαστε ούτε Αμερική, ούτε Ρωσία, ούτε Τουρκία. Είμαστε μια χώρα που ακόμα παλεύει να βγάλει άκρη με το μετρό Θεσσαλονίκης. Αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να δρούμε σαν μικροί γεωστρατηγικοί «γνώστες».
Κι έπειτα, υπάρχει και ο στρατός των social media. Εδώ η κατάσταση είναι ακόμα πιο σουρεαλιστική. Βλέπεις 20χρονους που δεν έχουν ανοίξει ποτέ βιβλίο ιστορίας να αναλύουν με πάθος τα σύνορα του 1948. Βλέπεις 50χρονους που μέχρι χθες έβριζαν τους μετανάστες, τώρα να κλαίνε για τα παιδιά της Γάζας. Βλέπεις άλλους που θεωρούν ότι όποιος δεν βάζει σημαία Ισραήλ στο προφίλ του είναι «τρομοκράτης».
Ο πόλεμος γίνεται «trend», σαν το Ice Bucket Challenge, απλά με λίγο περισσότερο αίμα. Το debate έχει μετατραπεί σε meme: ένα screenshot από CNN, μια καρδούλα, ένα emoji με δάκρυ, κι έτοιμη η διεθνής πολιτική σου ανάλυση.
Η αλήθεια είναι ότι η κόντρα Αριστεράς–Δεξιάς στην Ελλάδα πάντα θα χρειάζεται καύσιμο. Κάποτε ήταν το μνημόνιο, μετά ήταν το «Μακεδονικό», μετά η πανδημία. Τώρα είναι το Ισραήλ–Παλαιστίνη. Αύριο μπορεί να είναι η Κλιματική Αλλαγή ή οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Παρίσι. Δεν έχει σημασία το περιεχόμενο· σημασία έχει η κόντρα.
Η Αριστερά θα συνεχίσει να βλέπει παντού εικόνες επανάστασης, και η Δεξιά θα συνεχίσει να βλέπει παντού εικόνες τάξης και ασφάλειας. Κι εμείς, οι υπόλοιποι, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε απλώς μια χώρα που βουλιάζει στην υποκρισία της, να μιλάει για διεθνή δίκαια ενώ δεν μπορεί να βάλει τάξη ούτε στα πεζοδρόμιά της.
Το Ισραήλ–Παλαιστίνη είναι ο νέος μας καθρέφτης. Ένας καθρέφτης που δεν δείχνει τη Μέση Ανατολή, αλλά την Ελλάδα. Δείχνει την Αριστερά που ψάχνει απεγνωσμένα το παλιό της μεγαλείο, τη Δεξιά που θέλει να μοιάσει σε μια υπερδύναμη που ποτέ δεν θα γίνει, τα ΜΜΕ που παίζουν το δράμα σαν τηλεοπτική σαπουνόπερα, και τους πολίτες που νομίζουν ότι αλλάζουν τον κόσμο με μια ανάρτηση.
Είναι το νέο μας «Μακεδονικό», το νέο μας «Μνημόνιο», η νέα μας καραμέλα. Κι αν κάτι μας αποκαλύπτει, είναι πως η μεγαλύτερη τραγωδία δεν παίζεται στη Γάζα ή στο Τελ Αβίβ, αλλά στην Αθήνα – εκεί που ένας λαός έχει ξεχάσει να κοιτάξει τον εαυτό του, κι αντί γι’ αυτό καθρεφτίζεται σε ξένες τραγωδίες για να νιώσει σημαντικός.
